Tìm hiểu về loài mối và tập tính sinh sản của mối

Mối là loài côn trùng xã hội với tập tính sinh sản đặc biệt, thường gây nhiều phiền toái cho con người. Chúng không chỉ phá hủy cấu trúc gỗ mà còn làm hư hại các công trình xây dựng. Quá trình sinh sản của mối không đơn thuần chỉ là việc đẻ trứng, mà là một chuỗi giai đoạn phức tạp với nhiều đặc điểm thú vị. Bài viết dưới đây chúng ta hãy cùng tìm hiểu về tập tính sinh sản của mối sẽ giúp bạn hiểu sâu hơn.

Tìm hiểu về loài mối

Mối (Isoptera) là nhóm côn trùng có tính xã hội cao, thuộc họ hàng gần với gián. Chúng lập thành “vương quốc” từ rất sớm và được biết đến như một trong những loài côn trùng gây hại phổ biến nhất hiện nay. Thức ăn cả mối chủ yếu là các chất có chứa xenlulozơ có nhiều trong gỗ, giấy, vải, rơm rạ, lá cây, mùn cưa…

Trên thế giới có khoảng 2.700 loài mối, bao gồm cả các loài hóa thạch. Chúng chủ yếu sống ở các vùng á nhiệt đới, phân bố rộng rãi từ châu Phi, Bắc Mỹ, châu Á đến châu Úc. Trong đó, châu Phi được xem là nơi tập trung nhiều loài mối nhất.

Nghiên cứu về mối tại Việt Nam bắt đầu từ năm 1962. Theo tài liệu của các nhà khoa học như Lâm Bình Lợi và Nguyễn Tân Vương, Việt Nam hiện ghi nhận 3 họ (Kalotermitidae, Rhinotermitidae, Termitidae) với khoảng 140 loài mối như Coptotermes, Macrotermes, Odontotermes,… Chúng phân bố từ Lào Cai đến miền Tây Nam Bộ.

Mối thường bị nhầm lẫn với kiến trắng, nhưng chúng không có quan hệ họ hàng. Dựa trên nghiên cứu DNA và hình thái học, mối có họ hàng gần nhất với các loài gián ăn gỗ thuộc chi Cryptocercus. Một số nhà khoa học đã đề xuất phân loại mối thuộc họ Termitidae trong bộ Blattodea (gián), nhưng cách phân loại phổ biến nhất vẫn coi mối là nhóm riêng biệt thuộc bộ Isoptera.

Tập tính sinh sản của mối

Tập tính sinh sản của mối là một quá trình phức tạp và đặc trưng, xoay quanh vai trò trung tâm của mối chúa và mối vua. Quá trình sinh sản của mối diễn ra chủ yếu vào khoảng đầu tháng 5 đến tháng 6 hàng năm. Khi đó, mối cánh dài rời khỏi tổ, bay trong thời gian ngắn trước khi rụng cánh và di chuyển trên mặt đất. 

Mối đực hay còn gọi là mối vua sẽ tìm mối cái để giao phối và nếu gặp môi trường thuận lợi, chúng sẽ cùng nhau tạo tổ mối để sinh sôi. Mối vua có vai trò chủ yếu trong việc giao phối, trong khi mối chúa – con mối cái – đảm nhiệm việc đẻ trứng, đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì và phát triển đàn mối.

Vai trò của mối chúa và mối vua

Tổ mối là một xã hội nhỏ bé với sự phân công lao động rõ ràng. Mối chúa và mối vua đóng vai trò trung tâm trong việc duy trì và phát triển của tổ mối.

Mối chúa

Mối chúa là thành viên lớn nhất trong tổ, có kích thước vượt trội so với các con mối khác. Chiều dài của mối chúa có thể lên đến 15 cm, trọng lượng đạt khoảng 2 gram. Thân mình của mối chúa phát triển to lớn, đặc biệt là phần bụng phình to để phục vụ chức năng sinh sản, với độ dài bụng gấp nhiều lần phần đầu và ngực.

Mối chúa không tự kiếm ăn mà hoàn toàn phụ thuộc vào sự chăm sóc của mối thợ. Với khả năng đẻ lên tới 30.000 trứng mỗi ngày,  đảm bảo nguồn cung cấp liên tục các thế hệ mối thợ, mối lính và mối sinh sản, giúp tổ hoạt động ổn định và bảo vệ tổ khỏi các mối đe dọa bên ngoài. Ngoài ra, mối chúa đóng vai trò tiết ra pheromone (hormone) để điều khiển các con mối khác, duy trì sự đoàn kết và hoạt động của tổ.

Mối vua

Mối vua là bạn đời của mối chúa, với nhiệm vụ chính là thụ tinh để duy trì khả năng sinh sản của tổ. Mối vua có kích thước nhỏ hơn mối chúa nhưng lớn hơn mối thợ và có tuổi thọ tương đương với mối chúa. Ngoài việc cung cấp tinh trùng, mối vua còn tiết ra pheromone hỗ trợ mối chúa điều khiển hoạt động trong tổ, góp phần đảm bảo sự phát triển bền vững của cả cộng đồng mối.

Chăm sóc ấu trùng

Mối thợ chịu trách nhiệm chăm sóc trứng và ấu trùng trong tổ. Chúng thu thập trứng, làm sạch và sắp xếp vào các phòng ấp, đồng thời cung cấp thức ăn và bảo vệ ấu trùng khỏi nguy hiểm. Trong khi đó, mối lính đảm nhiệm vai trò bảo vệ tổ và ấu trùng trước các mối đe dọa từ kiến, ong và các loài côn trùng khác, đảm bảo an toàn cho sự phát triển của thế hệ mới.

Xem thêm về dịch vụ diệt mối tại Hà Nội

Quá trình sinh sản và phát triển của tổ mối

Quá trình sinh sản và phát triển của tổ mối trải qua 5 giai đoạn chính:

1. Giao phối: Mối chúa và mối vua giao phối để tạo ra trứng.
2. Đẻ trứng: Mối chúa đẻ trứng liên tục.
3. Ấp trứng: Mối thợ ấp trứng cho đến khi nở thành ấu trùng.
4. Phát triển: Ấu trùng lớn lên và lột xác nhiều lần để trở thành mối trưởng thành.
5. Phân hóa: Mối trưởng thành sẽ phát triển thành mối thợ, mối lính hoặc mối sinh sản (mối cánh).

Ý nghĩa sinh sản của mối đối với sự tồn tại của loài mối

Sinh sản đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong sự tồn tại và phát triển của loài mối. Dưới đây là ý nghĩa sinh sản của mối:

• Quá trình sinh sản của mối đóng vai trò then chốt trong việc bảo tồn và mở rộng tổ mối. Với khả năng đẻ hàng nghìn trứng mỗi ngày, mối chúa góp phần quan trọng vào việc tạo ra thế hệ mới. Mỗi quả trứng đều có tiềm năng phát triển thành cá thể trưởng thành, giúp tăng cường quy mô và sức mạnh của tổ.
• Điểm đặc biệt trong tập tính sinh sản của mối là sự phân chia công việc chặt chẽ giữa các thành viên. Mối vua và mối chúa tập trung vào việc sinh sản, trong khi mối thợ và mối lính đảm nhận các nhiệm vụ khác như nuôi dưỡng ấu trùng, tìm kiếm nguồn thức ăn và bảo vệ tổ. Mối cánh thực hiện chức năng giao phối và xây dựng tổ mới, đảm bảo tổ hoạt động nhịp nhàng và hiệu quả.
• Tập tính sinh sản còn giúp mối thích nghi linh hoạt với môi trường. Thông qua việc di cư và lập tổ mới, mối cánh không chỉ duy trì sự phát triển mà còn mở rộng phạm vi sinh sống. Chúng có thể tìm kiếm những khu vực có điều kiện thuận lợi hơn, vừa tránh được các mối đe dọa hiện tại vừa tạo cơ hội để quần thể phát triển ở những môi trường mới.

Tác hại của loài mối

Mối gây hại nghiêm trọng cho đồ gỗ, giấy và các vật liệu chứa cellulose, đồng thời làm rỗng nền móng công trình. Tại Ấn Độ, thiệt hại từ mối ước tính lên đến 280 triệu rupi mỗi năm. Đây là loài côn trùng gây hại lớn cho các công trình xây dựng và vật dụng quan trọng. Đàn mối có thể phá hoại nhà cửa, cầu cống, đê điều, hồ chứa nước, thuyền bè và tiêu hủy tài liệu quý trong thư viện.

Không chỉ tấn công nhà tranh, vách nứa, mối còn xâm nhập vào nhà kiên cố, bê tông cốt thép, nhà kho, thủy điện và đường hầm cáp, gây chập mạch điện và hư hỏng kỹ thuật. Thiệt hại từ mối đòi hỏi chi phí sửa chữa lên đến hàng chục triệu đồng. Đặc biệt, chúng có thể làm hỏng các vật tư quý, thư tịch cổ và hiện vật bảo tàng, gây mất mát không thể đo đếm bằng tiền.

Bài viết tham khảo: Con mối làm tổ trong nhà là điềm tốt hay xấu?

Các phương pháp phòng trừ mối hiệu quả

Để phòng trừ mối hiệu quả, chúng ta có thể kết hợp nhiều phương pháp khác nhau, từ phòng ngừa đến diệt trừ.

Phương pháp phòng chống mối

Các phương pháp và dịch vụ phòng chống mối bao gồm:

• Giữ môi trường khô ráo: Mối ưa môi trường ẩm, vì thế cần đảm bảo không gian sống luôn khô thoáng. Sửa các vết nứt và nguồn nước rò rỉ để ngăn mối xâm nhập.
• Sử dụng gỗ được xử lý: Ưu tiên gỗ đã qua xử lý chống mối mọt cho xây dựng và nội thất. Phủ sơn hoặc lớp bảo vệ bề mặt gỗ để tăng khả năng chống mối.
• Đặt bẫy phòng mối: Đặt bẫy ở khu vực quanh nhà để phát hiện và kiểm soát mối kịp thời. Các hộp nhử mối cũng là lựa chọn giúp kiểm tra sự hiện diện của mối.
• Xử lý đất nền: Trước khi xây dựng, nên xử lý đất nền bằng các hóa chất chống mối để ngăn chặn mối xâm nhập từ dưới đất lên.
• Sử dụng vật liệu chống mối: Chọn các loại gỗ đã qua xử lý chống mối, hoặc sử dụng các vật liệu không phải gỗ như bê tông, thép.

Phương pháp diệt mối hiệu quả

Dưới đây là một số phương pháp diệt mối phổ biến và hiệu quả:

• Phơi dưới ánh nắng: Đưa vật dụng bị mối ăn ra phơi nắng, vì mối rất sợ ánh sáng và nhiệt độ cao.
• Dùng dầu gió: Bôi dầu gió lên những nơi bị mối tấn công. Mùi hương mạnh từ dầu gió có thể khiến mối rời đi.
• Tinh dầu cam: Hòa tinh dầu cam với nước và xịt lên các khu vực bị mối phá hoại. Thành phần d-limonene trong tinh dầu có thể tiêu diệt mối hiệu quả.
• Dầu hỏa: Đổ dầu hỏa vào tổ hoặc khu vực có mối để tiêu diệt chúng nhanh chóng, nhờ mùi đặc trưng khó chịu.
• Dùng thuốc chống mối hóa học: phương pháp này mang lại hiệu quả nhanh chóng và có khả năng tiêu diệt toàn bộ tổ mối. Tuy nhiên, việc sử dụng hóa chất diệt mối có thể gây hại cho môi trường và sức khỏe con người nếu không thực hiện đúng cách.
• Dịch vụ diệt mối chuyên nghiệp: Nếu không tự xử lý được, bạn có thể nhờ đến đội ngũ chuyên gia tại Diệt Mối Tuấn Thành. Với độ ngũ giàu kinh nghiệm và phương pháp hiện đại, đảm bảo loại bỏ mối một cách triệt để và an toàn.

Việc nắm vững tập tính sinh sản của mối là rất quan trọng nếu bạn đang gặp các vấn đề về mối. Diệt mối Tuấn Thành tự hào cung cấp các giải pháp kiểm soát và tiêu diệt mối hiệu quả, dựa trên sự hiểu biết sâu sắc về hành vi và phân chia công việc của mối. Hãy liên hệ với chúng tôi để nhận được sự tư vấn nhanh chóng và tìm ra phương án tối ưu.